لاوروف کجاست؟ | تلاش دختر پوتین برای حذف وزیر خارجه ۷۵ ساله روسیه
رویداد۲۴ | سرگئی لاوروف ناپدید شده است. شایعات فراوان است برخی می گویند او با پوتین اختلاف دارد، حتی گفته می شود جانشینش هم تعیین شده است. با این حال کرملین شایعات را تکذیب کرده است.
دیمیتری پسکوف سخنگوی کاخ کرملین، گزارشها درباره اختلاف بین سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه با ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری این کشور را «کاملا اشتباه» توصیف کرد. پسکوف در پاسخ به خبرنگاران گفت: «لاوروف به فعالیت خود به عنوان وزیر امور خارجه ادامه میدهد و شاهد حضور او در رویدادهای آتی خواهید بود.»
ماجرا از کجا آغاز شد؟
در هفتهی گذشته، وزیر خارجهی کهنهکار روسیه در نشست مهمی با ولادیمیر پوتین غایب بود، از ترکیب هیئت روسیه در اجلاس گروه ۲۰ کنار گذاشته شد، و تقریباً از صفحهی خبری رسمی وزارت خارجهاش هم حذف گردیده است.
روز شنبه، او برای مدتی کوتاه در گفتوگویی با رسانههای دولتی ظاهر شد — گفتوگویی که حتی با عکسی مربوط به یک سال قبل همراه بود — اما هنوز هیچکس او را بهصورت زنده ندیده است.
آیا بیمار است؟ اخراج شده؟ یا به قول برخی رسانههای غربی شاید هم… از پنجره سقوط کرده است؟ و اگر واقعاً فرستادهی اصلی پوتین به پایان راه رسیده باشد، آیا ممکن است سیاست خارجی تهاجمی روسیه نیز تغییر کند؟ اینها سوالهایی است که درباره لاوروف مطرح است.
سرنخها
روز چهارشنبهی هفتهی گذشته، لاوروف تنها عضو دائم شورای امنیت روسیه بود که در جلسهای با حضور پوتین غایب بود؛ جلسهای مهم که در آن رئیسجمهور دستور داد ارتش برای احتمال از سرگیری آزمایشهای تسلیحات هستهای آماده شود.
روز قبل از آن، کرملین اعلام کرد که «دیمیتری اورِشکین»، معاون دفتر ریاستجمهوری، سرپرستی هیئت روسیه در اجلاس گروه ۲۰ در ژوهانسبورگ را بر عهده خواهد داشت.
این در حالی است که لاوروف از زمان آغاز تهاجم تمامعیار روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲، همواره نمایندهی کشورش در اجلاس رهبران گروه ۲۰ بوده است — چه در بالی ۲۰۲۲، چه در دهلی نو ۲۰۲۳ و چه در ریو دو ژانیرو ۲۰۲۴ — چراکه پوتین دیگر شخصاً در این نشستها شرکت نمیکرد.
آخرین بیانیههای رسمی لاوروف پیش از گفتوگوی کوتاه آخر هفته، بسیار کماهمیت و غیرسیاسی بودند:
سخنرانی مختصر در نشست اختتامیهی گروه داوطلبان شرکتکننده در مراسم یادبود هشتادمین سالگرد جنگ جهانی دوم،
پیام تسلیت برای درگذشت یک مجری مشهور تلویزیونی،
و تبریک شصتمین سالروز تولد یکی از وزرای پیشین بهداشت.
گمانهزنیها
اما چه بر سر او آمده است؟
آندری کولسنیکوف، خبرنگار باسابقه و آگاه از پشتپردهی کرملین در روزنامهی «کومرسانت»، گزارش داده که لاوروف با «توافق» جلسهی شورای امنیت را ترک کرده است — هرچند توضیح بیشتری در این باره ارائه نکرد.
در مقابل، نسخهی روسی روزنامهی «مسکو تایمز» روز پنجشنبه نوشت که احتمالاً لاوروف «از چشم پوتین افتاده» است، پس از آنکه دیدار برنامهریزیشدهی میان پوتین و دونالد ترامپ در بوداپست لغو شد.
گفته میشود این برنامه پس از تماس تلفنی پرتنشی میان لاوروف و «مارکو روبیو»، وزیر خارجهی آمریکا، در ۲۱ اکتبر به هم خورد؛ تماسی که طی آن روبیو به این نتیجه رسید روسیه هیچ امتیازی در برابر خواستههای اصلی پوتین نخواهد داد.
بر اساس گزارشهای رسانههای روسی، برخی مقامات کرملین او را حتی به «خرابکاری» متهم کردهاند، زیرا حاضر نشده بود وارد فرآیند صلح شود. پس از تماس تلفنی با روبیو، آمریکا تحریمهای سنگینی علیه روسیه اعمال کرد و شایعاتی درباره آغاز تحقیقاتی علیه لاوروف در کرملین شکل گرفت.
کرملین اما هرگونه اختلاف میان لاوروف و رئیسش را قویاً رد کرد. دیمیتری پسکوف، سخنگوی پوتین، روز جمعه گفت: «کاملاً نادرست است.»
شاید فقط بیمار باشد، البته ممکن است او فقط بیمار شده باشد. برنامهی کاریاش هنوز سنگین است و به گفتهی «الکساندر گابیِف» از مرکز اوراسیا کارنگی، «نشانههای خستگی جسمی در او کاملاً آشکار است».
علاقهی قدیمیاش به ویسکی Johnnie Walker Black Label — نوشیدنی محبوب دوران مأموریتش در سازمان ملل — هنوز باقی است، همانطور که عادت همیشگیاش به سیگار کشیدن.
در اجلاس گروه ۲۰ در بالی در سال ۲۰۲۲، برای رد شایعات مربوط به بیماریاش، عکسی منتشر شد که بعدها مشخص شد در بیمارستان گرفته شده است.
او برای چنین شغلی سن بالایی دارد؛ امسال ۷۵ ساله میشود و تا زمان انتخابات بعدی پوتین در سال ۲۰۳۰، ۸۰ ساله خواهد بود. شاید زمان بازنشستگیاش فرارسیده باشد.
دختر پوتین به دنبال حذف لاوروف است؟
گزارشهایی هم از توطئه مطرح است. گفته می شود دختر پوتین پشت ماجراست. عباس گالیاموف، نویسنده سابق سخنرانیهای پوتین، فاش کرده که کاترینا تیخونوا، دختر دوم پوتین، در تلاش است تا لاوروف را برکنار کند و از این طریق به جنگی که از سال ۲۰۲۲ با حمله تمامعیار روسیه به اوکراین آغاز شد، پایان دهد.
به گفته گالیاموف: «شایعات درباره لاوروف از شش ماه پیش آغاز شده بود.»
او افزود منابع جدی گفتهاند که تیخونوا چندین بار با پدرش صحبت کرده و گفته است لاوروف اوضاع را بدتر میکند.
سیاست خارجی به سبک لاوروف
ساختمان شمارهی ۳۲–۳۴ در میدان اسمولنسکایا-سِننایا، مقر وزارت خارجهی روسیه — بنایی تیره و عظیم که ۲۱ سال است لاوروف سکان آن را در دست دارد — اکنون در قبال سرنوشت وزیرش سکوت کرده است.
اما دیپلماتهای روسی میدانند که رئیس دیرپای آنان به پایان مسیر خود نزدیک میشود؛ هم بهدلیل سن بالا، و هم به این خاطر که دیگر به موجودی از عصر گذشته شبیه شده است — یک دایناسور در دستگاه سیاست خارجی روسیه.
سرگئی لاوروف، فردی بلیغ و در مواقع لازم جذاب، کاملاً مسلط بر امور و آگاهتر از هر یک از همتایانش به جزئیات مسائل است؛ او نمایندهی برترین دستاوردهای سنت دیپلماتیک شوروی به شمار میرود.
اما در عین حال، استاد بخش تاریکتر همان میراث شوروی نیز هست: زورگویی، تمسخر، دروغگویی آشکار و ارعاب — و هرچه نیاز به مهارتهای نخست کمتر شده، این ویژگیهای تاریکتر در او پررنگتر شدهاند.
در طول بیست سال حضورش در رأس دستگاه دیپلماسی، لاوروف شاهد آن بوده که پوتین تصمیمگیری واقعی در سیاست خارجی را در کرملین متمرکز کرده و هرچه بیشتر به نظامیان و مأموران امنیتی — نه دیپلماتها — برای اجرای رؤیاهای تبآلودش تکیه کرده است.
از زمان الحاق کریمه در سال ۲۰۱۴، و بهویژه پس از تهاجم تمامعیار به اوکراین در سال ۲۰۲۲، حوزهای که امثال لاوروف در آن میدرخشیدند — یعنی روابط رسمی و نهادینه با غرب — عملاً از میان رفته است. شورای امنیت سازمان ملل، سازمان امنیت و همکاری اروپا (OSCE)، مذاکرات هستهای ایران، کنترل تسلیحات — همهی حوزههایی که وزارت خارجه در آنها نقش اصلی داشت، به حاشیه رفتهاند و مهارتهای لازم برای مدیریتشان بیمصرف شدهاند.
لاوروف، این محصول متکبر و سیگاربهدستِ نظامی که برای تسلط بر چنین فضاهایی طراحی شده بود، اکنون گرفتار وظیفهای ملالآور است: توجیه پسینی هر تصمیمی که رئیسش بعداً اتخاذ میکند.
با این حال، به گفتهی «گابیِف»، این بدان معنا نیست که او میخواهد کنار بکشد؛ برعکس، در سالهای اخیر با عزم بیشتری به قدرت چسبیده است.
جانشینان احتمالی لاوروف
برخی منابع میگویند دمیتری پسکوف سخنگوی کرملین گزینه اصلی جانشینی لاوروف است
به گزارش تلگراف، در درون سیستم، جانشینان بالقوهای وجود دارند، از جمله سرگئی ریابکوف، معاون ۶۵ سالهی او، و ایگور مورگولوف، سفیر کنونی روسیه در چین — هر دو از همان جنس و تربیت دیپلماتیکاند.
اما افراد بیرونی هم مطرحاند. شایعهای قدیمی میگوید دیمیتری پسکوف، سخنگوی همیشه خونسرد پوتین، ممکن است این سمت را بگیرد. در همین حال، کیریل دیمیتریف — سرمایهگذاری که روابطی با استیو ویتکاف، نمایندهی ویژهی آمریکا در خاورمیانه برقرار کرده — خود را فرستادهای سیّار، آشنا با آمریکاییها و متخصص در مورد پادشاهیهای عربی خلیج فارس میداند (با این حال، او را فردی کمتجربه در بوروکراسی میشناسند و لاوروف نیز او را آماتور میپندارد).
اما پیش از آنکه این مردان بلندپرواز دست به اقدامی بزنند، بهتر است توجه کنند که چگونه لاوروف توانسته اینهمه سال در این سطح دوام بیاورد. رمز موفقیت او وفاداری مطلق به حامیاش — یعنی پوتین — و تندرو و جنگطلب ماندن بیقیدوشرط است.
احتمالاً لاوروف در تماس تلفنیاش با «مارکو روبیو» دقیقاً میدانست چه میکند. او شاید محاسبه کرده بود که بهتر است با زورگویی و طرح خواستههای غیرممکن از وزیر خارجهی آمریکا عمل کند تا اینکه خلاقیت به خرج دهد و رئیسش را در موقعیتی قرار دهد که ممکن است در یک دیدار سطح بالا آنچه میخواهد بهدست نیاورد. و اگر این رفتار باعث تضعیف رقیبی شود که در حال اجرای «نمای آماتورانهی مشاورت با کاخ سفید» است، چه بهتر.
در نهایت، ماهرانهترین بازی دیپلماتیک لاوروف اصلاً در خارج از کشور انجام نشده، بلکه در داخل روسیه بوده است: بقای او در نظام پوتین.
پایان دیکتاتورها خوش نیست. هر کجا که باشند. 
